Klimaatverandering in de Alpen

Algemene staat van de Alpen

Meer en meer mensen maken gebruik van de mogelijkheden die het hooggebergte biedt. Denk aan raften, klimmen, canyoning en wintersport. Vooral voor wintersport worden er grote aanpassingen gedaan in het landschap: het bouwen van hutten, het aanleggen van skipistes en de constructie van skiliften. Het maakt de bergen toegankelijker, maar ook minder uitdagend, puur en mooi. Je bent geen pionier meer als je een berg beklimt.

Uiteraard heeft dit ook zijn positieve kanten: het is veiliger geworden in de bergen. Je kunt tegenwoordig gered worden door helikopters, of door de bergreddingsbrigades en bent niet meer afhankelijk van een hospice boven op een bergpas. Aan de andere kant is de afstand tussen berghutten relatief klein, waardoor mensen wellicht onvoorzichtiger worden.

Bij slecht weer, bijvoorbeeld mist of sneeuw kan een hut echter ver weg zijn en het leuke sneeuwveldje je net nog sneeuwballen gooide een verraderlijke gladheid waar het plotseling spannender kan worden dan je lief is.
Men slaat adviezen van de lokale bevolking in de wind, huurt geen gids in en kijkt nauwelijks naar de weersverwachting. Daarbij gooit men peuken, blikjes en plastic soms achteloos op de grond en past men het volume waarop men praat niet aan op de stille omgeving.

Klimaatverandering in de Alpen

Ook in de Alpen, of juist in de Alpen, hebben we te maken met klimaatveranderingen. Of dit het gevolg is van een versterkt broeikaseffect, toeval of een veranderend circulatiepatroon doet nauwelijks ter zake. Feit blijft dat gletsjers razendsnel smelten en dat oude kaarten dus steeds minder betrouwbaar zijn: zo daalde ik in 2015 af langs een gletsjer van de Aiguille des Glaciers. Volgens mijn kaart zou ik direct langs deze gletsjer lopen. De realiteit was anders: de gletsjer was niet eens meer te zien vanaf het pad en had ruimte gemaakt voor een meanderend riviertje welke uit een meertje stroomde. Een totale landschapsverandering in 10 jaar tijd (zo oud was mijn kaart). Het betekent ook dat er al eerder in het seizoen rekening gehouden moet worden met apere gletsjers, gletsjers waar geen verse sneeuw op ligt en enkel uit ijs bestaan.

Wat er in de toekomst gaat gebeuren met het klimaat is erg onzeker. Er bestaat een kans dat de golfstroom minder sterk wordt en dat we daardoor in een kouder klimaat terecht komen. Bewijs is hier nog niet voor gevonden en deze theorie wordt dan ook steeds minder aangehangen – feit is dat winters niet kouder zijn geworden en de zomers tot nu toe heter en droger.

Het meest waarschijnlijk is dat het ieder jaar iets warmer wordt met af en toe een sprong in de temperatuur. Zo zijn de zomers van 2003 en 2006 absurd heet geweest in West-Europa en de herfsten van 2005 en 2006 behoren tot de 2 warmste in zeker 300 jaar . In de top10 van warmste herfstseizoenen staan 8 jaren uit deze eeuw. Voor winterseizoenen is dit het geval voor 5 stuks en ook de zomer en lente laten geen ander beeld zien (7 van de 10) . Dit heeft grote gevolgen op de korte termijn en kan afsmeltprocessen behoorlijk versnellen.

Dit alles betekent niet dat er geen koude of sneeuwrijke winters meer voor kunnen komen. In de winter van 2007-2008 is er vooral in het westelijk Alpengebied erg veel sneeuw gevallen en ook de winter van 2009 was sneeuwrijk in grote delen van de Alpen. Ook halverwege oktober 2009 viel er veel sneeuw in grote delen van de Alpen, en de afgelopen winter (2017) was eveneens zeer sneeuwrijk in de Alpen, gevolgd door een bewolkt voorjaar. Echter, dit houdt absoluut geen gelijke tred met de snelheid waar het mee afsmelt.

Door het smelten van deze gletsjers komen er nog een aantal gevaren bij:

• Er kan water op de gletsjers komen te staan, waarvan het bovenste laagje bevriest. Hier kan vervolgens sneeuw opvallen, waardoor het geheel er strak en sterk uitziet. Niets is echter minder waar! De kans dat je er doorheen zakt is groot.
• De rotsen op de top worden niet meer bij elkaar gehouden door de bevroren bodem (permafrost). Grootschalige landverschuivingen en lawines zijn het gevolg. Dit is veel gebeurd in de zomer van 2003, toen het zelfs verboden werd de Matterhorn en Mont Blanc te beklimmen.Wat de toekomst zal brengen is niet zeker, maar een aantal inschattingen kunnen er gemaakt worden:
• De zomers worden langer en warmer, meer bergen worden ’s zomers ontoegankelijk door toenemend lawinegevaar, zoals in 2003.
• Er valt meer neerslag in korte tijd: ofwel als sneeuw, wat de kans op lawines doet toenemen, of als regen, wat de kans op overstromingen en flashfloods doet toenemen. Bij een flashflood kan het water binnen enkele minuten meters stijgen. Ontsnappen is nagenoeg onmogelijk. Dit heb ik zelf meegemaakt boven Sixt-Fer-a-Cheval, in juli 2007. De weg was op diverse plaatsen weggeslagen, waardoor evacuatie van onze camping onmogelijk was de eerste 2 dagen.
• De sneeuwgrens stijgt. Er wordt geschat dat de sneeuwgrens 400 tot 600 meter zal stijgen komende 100 jaar. Dit zagen we reeds in het najaar van 2006: een groot aantal skipistes was zelfs in december, vlak voor de kerstvakantie nog gesloten. In de zomer en herfst van 2007 viel er echter vaak sneeuw, tot op geringe hoogte. Het ene jaar is duidelijk het andere niet. Desondanks zijn de gletsjers in recente jaren toch weer gekrompen, met name vanwege warme voorjaren en de geringe hoeveelheid sneeuw in de winters. Het Mer de Glace, boven Chamonix, is nauwelijks nog herkenbaar.